Prof. Janusz Rak otrzymał grant OPUS 27

Zespoły prof. Janusza Raka z Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego, prof. Grzegorza Węgrzyna z Wydziału Bilogii Uniwersytetu Gdańskiego oraz prof. Elżbiety Jastrzębskiej z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej otrzymały z Narodowego Centrum Nauki (program OPUS 27) dofinansowanie w wysokości 4 717 620 zł projektu zatytułowanego „Czy technologia “organ-on-a-chip” może zredukować liczbę zwierząt uśmiercanych w badaniach nad radiosensybilizatorami?”.

Aby wprowadzić lek do praktyki klinicznej konieczne jest wykonanie wieloetapowych badań klinicznych, a zgodnie z prawem przed przystąpieniem do badań klinicznych wymagane jest przeprowadzenie testów in vivo - na zwierzętach. W testach tych potwierdza się aktywność badanej substancji, jak również określa jej toksyczność. W tym miejscu warto podkreślić, że tylko 1 z 10 związków pozytywnie zweryfikowanych na poziomie przedklinicznym (in vitro) przechodzi pozytywnie badania kliniczne. Innymi słowy, 9 z 10 cząsteczek jest odrzucanych z powodu bardzo niskiej aktywności lub nawet jej braku oraz nieakceptowalnej toksyczności u ludzi. Ta sytuacja prowadzi do cierpienia i śmierci ogromnej liczby zwierząt laboratoryjnych (ponad 9 milionów zwierząt, w tym koni, psów, kotów, małp i wielu innych gatunków zostało uśmierconych w Unii Europejskiej w latach 2015-2017). Możliwe rozwiązanie tego etycznie wątpliwego problemu to zastosowanie trójwymiarowych hodowli komórkowych (3D) poddanych działaniu przepływu, czyli wykorzystanie urządzeń symulujących prawdziwe narządy. Takie mikroprzepływowe urządzenia, zwane Organ-on-a-Chip (OoC), mogą ograniczyć lub nawet wyeliminować zwierzęta z badań przedklinicznych, ponieważ posiadają one większość cech rzeczywistego organizmu (uwzględniają istotne ograniczenia transportu masy oraz szlaki sygnalizacji komórkowej charakterystyczne dla fizjologii ludzkiej). Głównym celem niniejszego wniosku grantowego jest więc sprawdzenie czy technologia OoC może zastąpić badania przedkliniczne in vivo lub przynajmniej ograniczyć liczbę zwierząt uśmiercanych w tych eksperymentach. W tym kontekście warto wspomnieć, że w grudniu 2022 roku Joe Biden podpisał ustawę, która zastąpiła Federalną Ustawę o Żywności, Lekach i Kosmetykach z 1938 roku, nakazującą przeprowadzanie testów na zwierzętach dla każdego nowego leku. Choć nowa amerykańska regulacja nie zakazuje wykorzystywania zwierząt w badaniach naukowych, umożliwia stosowanie innowacyjnych metod alternatywnych. Technologia OoC wraz z hodowlami 3D, takimi jak organoidy lub sferoidy, wydaje się być jedną z najbardziej obiecujących w tym kontekście alternatyw.

Serdecznie gratulujemy!